Europa heeft sinds afgelopen zomer te maken met een gascrisis. Stijgende energieprijzen in combinatie met een dreigende schaarste maken dat het einde nog niet in zicht is. Daarom heeft de Europese Commissie het winterpakket ‘save gas for a safe winter’ vastgesteld. Om hier gehoor aan te geven zet de rijksoverheid alle mogelijkheden in om 15% gas te besparen in de Rijksbedrijfsvoering. &nbsp;

Tussen april en augustus 2022 is in alle rijkskantoren waar dat mogelijk was de temperatuur 2 graden verlaagd in de winter, en wordt er 2 graden minder gekoeld in de zomer. Daarna is besloten om in de periode tussen kerst en oud en nieuw 15 panden tijdelijk te sluiten om extra energie te besparen. In vier van de vijftien panden die werden gesloten levert de SSO CFD de dienstverlening. In de panden zijn de overheidsorganisaties Auditdienst Rijk, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en de Belastingdienst gevestigd. “Dat inregelen ging redelijk snel, op zo’n korte termijn.” zegt Marcia. “Het is in goed overleg gegaan met de overheidsorganisaties in de panden, onze klanten daar. We zijn in gesprek gegaan over de behoeften en er is gekeken naar welk werkproces er in een pand uitgevoerd wordt. Zo werden bijvoorbeeld burgerbalies niet gesloten. Ook dachten klanten heel erg mee in oplossingen. Er zijn bijvoorbeeld afspraken verzet en er werd meer vanuit huis gewerkt.”&nbsp;Het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) heeft er mede zorg voor gedragen dat dit adequaat is uitgevoerd. “Waar wij mee bezig zijn geweest zijn twee stukken: het monitoren en inzichtelijk maken van de data en de uitvoering van de maatregelen,” vertelt Jelle-Eric. “Naast het verlagen van de temperatuur hebben we ook gekeken naar mogelijke andere acties in gebouwen. Zo zijn er verschillende RVB-objectmanagers geweest die samen met de gebruikers en de onderhoudspartijen op hun locatie nagedacht hebben hoe er extra gas bespaard kon worden binnen deze korte termijn. In de zomer hoeven panden niet verwarmd te worden. Daardoor kon op sommige plekken het gas helemaal dichtgedraaid worden. De gasaansluiting is weer opgezet toen het pand verwarmd moest worden.”&nbsp;

Monitoring en maatregelen

De afgelopen vijf jaar heeft het Rijk in de periode augustus tot en met maart in totaal gemiddeld 74,5 miljoen m3 gas verbruikt. Deze winter wordt beoogd een gasreductie van ongeveer 11,2 miljoen m3 binnen het Rijk te halen. Door de twee genomen maatregelen – het verlagen van de thermostaat en het sluiten van panden – is in de kerstvakantie gemiddeld 5% per dag aan gas bespaard. Normaal zou er bijvoorbeeld 100 m3 gas worden verbruikt in een specifiek pand op een dag, door de acties werd dat 95 m3 gasverbruik. “Als we kijken naar de <a href="https://www.denkdoeduurzaam.nl/themas/energie/feiten--cijfers" id="isPasted" style=" text-align: start;">monitor</a> van deze extra gasreductie zien we duidelijk dat de doelstelling van 15% gasreductie gehaald gaat worden. Maar we moeten nu niet denken: we zijn al bij de 15%, want de weersinvloeden zijn enorm en een koude maand maart kan nog heel veel veranderen. Op dit moment zitten we rond de 20% besparing over de periode van augustus 2022 tot en met januari 2023. We doen het tot nu toe iets beter dan we zouden moeten doen. De maatregelen helpen dus echt. Niet alle verwarmingsinstallaties lenen zich ervoor om ‘zomaar’ uit gezet te worden. Daarom is het wel belangrijk dat als een pand gesloten wordt, je de installatie op de weekendstand zet. Anders ga je waarschijnlijk juist meer gas verbruiken om het gebouw weer op te warmen.” stelt Jelle-Eric. “Ook als we vooruitkijken, verwachten we dat de getroffen maatregelen het goed blijven doen. We blijven ons best doen om zoveel mogelijk te besparen”, vult hij aan.

Gemiddeld 5% gasreductie per dag

Het thema duurzaamheid leeft intern breed bij alle medewerkers. “In mijn beleving was er alle begrip vanuit de ambtenaren voor deze maatregelen. Iedereen is ook privé druk met het onderwerp.” stelt Marcia. “Mensen zijn nu heel bewust gaan kijken naar hun thermostaat en gasrekening, en weten veel beter wat ze per maand verbruiken. Ook bij het Rijk is er meer vraag naar en bewustwording over wat we verbruiken.” zegt Jelle-Eric. “En wat ook hielp voor het draagvlak was dat het overal was, in alle rijkskantoren. Iedereen doet mee”, vult Marielle aan.&nbsp;Er wordt niet alleen gekeken naar maatregelen die op korte termijn verschil maken, maar ook naar hoe effecten gegenereerd kunnen worden op de lange termijn. Bijvoorbeeld door het slimmer omgaan met huisvesting en het energieneutraler maken van gebouwen. “We kijken bij gebouwen nog meer naar hoe ze geïsoleerd zijn en hoe we dat duurzamer kunnen doen. Niet elk pand leent zich voor extra of andere isolatie. Daarom houden we nu bijvoorbeeld meer rekening met de langere termijn en vragen we ons af of het vastgoed dat we kopen goed geïsoleerd is. Het zijn investeringen die je moet doen om een structureel effect te krijgen”, vertelt Marcia.

Veel draagvlak

marcia-in-gesprek---gasreductie

“Bij de afdeling Facilitair, Huisvesting en Inkoop van OCW kregen we zowel positieve als negatieve reacties. Sommige medewerkers gaven aan erg te moeten wennen aan de lagere temperatuur en namen sjaaltjes of dekentjes mee. Anderen vonden het een goed en nuttig initiatief. Bij het eerstvolgende rijksbrede werkomgevingsbelevingsonderzoek over een paar maanden hopen we erachter te komen hoe alle medewerkers de nieuwe temperatuur beleven,” zegt Marielle. “Mensen houden rekening met de nieuwe temperatuur en dragen bijvoorbeeld meer laagjes en warme truien.” vult Marcia aan.&nbsp;De SSO CFD is ook in gesprek met klanten en medewerkers over de maatregelen over wat zij zelf kunnen doen om bij te dragen. Marcia: “Denk aan het uitdoen van de verlichting en deuren sluiten. Ook was in een pand de verwarming gedeeltelijk uit, waardoor mensen meer bij elkaar gingen zitten.” Medewerkers in de panden worden op de maatregelen geattendeerd door de landelijke Energiebesparingscampagne, mails, intranet, nieuwsbrieven en op de informatiebeeldschermen.

Laagjes en warme truien

locker-martine23

Niet elk pand leent zich ervoor om de thermostaat lager te zetten. “In laboratoria of in archieven moet de temperatuur anders geregeld worden dan in een kantoor. Dat is in nauwe samenwerking met de klanten en het RVB gerealiseerd. Het is belangrijk dat je het samen doet. De samenwerking tussen de RVB en SSO CFD op het gebied van het dossier gasreductie loopt echt heel goed. En dat bestaande samenwerkingsverband was cruciaal om het in de kerstperiode te regelen. Je bent toch één Rijk,” stelt Marcia.“Wat ik ook heel leuk vond is dat niet alleen van bovenaf mensen zich in hebben gezet om het gasreductiedoel te halen, maar ook mensen op locatie hebben zich hiervoor hard gemaakt. Het is heel goed dat er nu gekeken is naar hoe we als Rijk ook zelf kunnen bijdragen aan de gasbesparing. En het is aan de RVB om hiermee ook door te gaan,” vult Jelle-Eric aan.

Eén Rijk

Jelle-Eric en Marcia zijn het erover eens dat de pilot heeft laten zien dat “er van alles heel snel mogelijk is” voor het bevorderen van gasreductie. “We weten nu dat wanneer we dit grootser en structureler in de toekomst willen gaan uitvoeren, je ruim van tevoren de praktische zaken kunt regelen. Zoals het afstemmen met de klanten en het inlichten van de servicemedewerkers,” zegt Marcia. “Als het moet, dan kunnen we veel gas besparen. Het is fijn om te zien dat het ook echt kan, maar vanuit de RVB is het niet zomaar geregeld. Thuis draai je aan de knop van de verwarming, maar in panden heb je bijvoorbeeld te maken met een warmtepomp of een warmte/koude-opslag.” vult Jelle-Eric aan.&nbsp;Marielle: “Er deden maar 15 van de honderden kantoren van het Rijk mee met de sluiting in de kerstvakantie. In panden met veel bewoners lukte het niet om dit op tijd afgestemd te krijgen. Zo ook in De Hoftoren waar, naast het ministerie van OCW, nog veel andere rijksdiensten gehuisvest zijn. De Hoftoren is een groot en 20 jaar oud gebouw en daarom duurde het even voor de verandering op alle etages goed en gelijkmatig was doorgevoerd. Er waren kamers waar tocht was of waar het warm bleef, maar FMH heeft al die meldingen opgelost. Het Rijksvastgoedbedrijf schat in dat in elk kantoor waar de temperatuur is verlaagd, zo’n 10% gasreductie heeft plaatsgevonden. Dit betekent dat de knop-om-actie in De Hoftoren een duidelijke energiebesparing heeft opgeleverd. Deze maatregel is dus heel effectief! Hopelijk lukt het volgend jaar om veel meer panden te kunnen sluiten tijdens de kerstperiode.”&nbsp;

Lessons Learned

reducdef-3

Elke dag ‘warme truiendag’ op kantoor: update 15% gasbesparing

POCITYF is in het leven geroepen door de Europese Unie om historische steden zoals Alkmaar en het Portugese Évora groener, slimmer en leefbaarder te maken. Het project wordt gefinancierd met het Europese subsidieprogramma Horizon 2020. De twee voorbeeldsteden passen verschillende duurzame oplossingen toe, waar andere historische steden in Europa van kunnen leren.

Eén van de grootste projecten binnen POCITYF is de unieke verduurzaming van sportcomplex De Meent. In december draaiden de Alkmaarse wethouder Nicole Mulder (Duurzaamheid), wethouder Robert te Beest (Vastgoed en grondzaken) en Vincent Thijssen (Algemeen Directeur Alkmaar Sport) de eerste gaskraan dicht.&nbsp;De Meent had al een zonnepark met 918 zonnepanelen op het dak en een laadplein met 36 laadpunten voor auto’s en fietsen. Daarnaast is er een smart grid in ontwikkeling die gaat zorgen voor een intelligent (elektriciteits)net. De hypermoderne WKO-installatie (warmte-koudeopslag) is nu ook klaar voor gebruik. De warmte en kou die het gebouw over heeft zal op termijn worden geleverd aan omliggende gebouwen.

Sportcomplex De Meent van het gas af

Alkmaar_voorbeeldstad

Alkmaar ontwikkelt ook duurzame technologieën in Boekelermeer en Westrand, Bloemwijk, De Hoef en Olympiapark. De duurzame technieken kunnen in een latere fase worden gebruikt voor duurzame ontwikkelingen in andere Alkmaarse gebieden, zoals het Alkmaars Kanaal. De gemeente Alkmaar werkt in project POCITYF samen met meerdere partners, waaronder de woningcorporaties Woonwaard en Van Alckmaer, HVC, Connexxion, Alliander, TNO, Inholland, Neroa, Firan, Rijksuniversiteit Groningen, New Energy Coalition en InVesta.

Deelprojecten

POCITYF

Alkmaar is Europese voorbeeldstad in verduurzaming

In grote steden heeft nog zo’n 20 procent van de woningvoorraad dergelijke slecht isolerende ramen. Maar ook elders in het land staan nog veel huizen, gebouwd vóór 1960, met enkelglas. Ze laten veel van de warmte naar buiten ontsnappen, waardoor bewoners in de winter flink moeten stoken. Woningcorporaties zijn al tijden bezig deze woningen uit te rusten met geïsoleerde gevels en modern isolatieglas. Maar dat kost tijd. Ondertussen kampen bewoners met een acuut probleem, namelijk een gigantisch gestegen energierekening. ‘Woningen met enkelglas zijn meestal huurhuizen’, zegt Erik Carton van TNO. ‘De mensen die er wonen, behoren vaak tot de lagere inkomensgroepen. Zij worden door de geëxplodeerde energiekosten extra hard geraakt. Als de energierekening meer is dan 15% van het inkomen spreken we van “energiearmoede”.’

TNO rekende aan een simpele en snel voor het raam aan te brengen tjjdelijke isolatiemogelijkheid. Een voorzetraam van kozijn folie maakt dat enkelglasramen tot wel 35 procent minder warmte doorlaten. Bij ouder dubbelglas is de vermindering nog altijd 20 procent. Carton: ‘Het grote voordeel is dat dergelijke voorzetramen zelf te maken zijn met materiaal uit de bouwmarkt. En er is direct effect. Wie de voorzetramen gebruikt, zal meteen merken dat het binnen aangenamer aanvoelt. De koudetrek die je bij enkelglas hebt, wordt een stuk minder.’ Bovenal merk je het aan het gasverbruik. Hoeveel de besparing kan zijn, is onmogelijk in zijn algemeenheid te zeggen. Een appartement in een flat is heel anders dan een hoekhuis in een winderige straat. En de gasprijs is erg volatiel. Desondanks schat Milieu Centraal de besparing op ongeveer dertien euro per jaar per vierkante meter. Voorzetramen kunnen huishoudens misschien wel vijfhonderd tot achthonderd euro per jaar op de energierekening schelen.

Naar de bouwmarkt

Wie handig is, zet een voorzetraam zelf in een half uurtje in elkaar. Maar lang niet iedereen kan dit zelf doen. En bovendien zijn de materiaalkosten voor mensen met krappe beurzen een probleem. Het gaat ook om een groep die vaak minder makkelijk te bereiken is, onder meer door een gebrekkig beheersing van het Nederlands of laaggeletterdheid. TNO zoekt daarom contact met gemeenten. Zij hebben vaak middelen en de infrastructuur om concreet iets voor huurders in woningen met enkelglas te doen. Zo is TNO met de gemeente Rijswijk in gesprek over de mogelijkheid om de voorzetramen te verdelen. ‘Ook willen we met de woningcorporaties kijken of we hun huurders in de slechtste woningen kunnen helpen. Want zo kunnen we meer mensen bereiken. In Amsterdam, Den Haag, Delft en binnenkort dus hopelijk ook in Rijswijk werken we al samen,’ aldus Carton.

Gemeenten en corporaties

Met een <a href="https://www.tno.nl/nl/newsroom/insights/2022/06/brains4neighbourhoods-isolatie-doe/" rel="noopener noreferrer" target="_blank">instructiefilm</a> legt Carton uit hoe je een voorzetraam maakt. Over het kozijn wordt de raamfolie gespannen. Met dubbelzijdig tape blijft dat goed vastzitten. Wie daarna met een föhn warme lucht over het folie blaast, zal zien dat het folie krimpt en zich mooi strak trekt. (Daarom verkoopt de bouwmarkt het als ‘krimpfolie’). ‘Het beste resultaat heb je als je het voorzetraam op minimaal 1,5 centimeter van het enkelglas zet’, zegt Carton. ‘Er is dan een afdoende dikke laag met stilstaande lucht tussen de kamer en het enkelglas. Deze stilstaande lucht zorgt voor de extra isolatie.’ Een waarschuwing is op zijn plaats: gebruik geen voorzetramen bij HR-glas, want dat kan hierdoor zelfs knappen. En zit er een ventilatierooster boven het raam? Zorg dan dat het voorzetraam dit niet afdekt, zodat de woning wel geventileerd kan blijven.

Raamfolie

image1

TNO bedacht het doe-het-zelf voorzetraam

Michel van der Zanden, senior projectleider nieuwbouw bij Fontys, is betrokken bij de realisatie van meerdere projecten binnen het Huisvestingsprogramma. "Het Huisvestingsprogramma heeft als doelstelling om het bestaande vastgoed te verjongen en om beter in te spelen op de moderne wensen en eisen van het onderwijs."

Met het Huisvestingsprogramma wordt een groot deel van het oude vastgoed vervangen, waarbij duurzame maatregelen worden genomen. Voorwaarde is wel dat de gebouwen verouderd zijn en toe aan vervanging. "In het bestaande vastgoed kunnen deze maatregelen niet zo vergaand doorgevoerd worden, dat is economisch niet haalbaar."Met de duurzame maatregelen wil Fontys de onderwijsomgeving toekomstbestendig maken en laten aansluiten bij het onderwijsprogramma. "De studenten hebben oog voor maatschappelijke ontwikkelingen en leren onder meer over energietransitie-vraagstukken. Wij willen ze stimuleren hierover na te denken. Als grote kennisinstelling heb je een voorbeeldfunctie, die verantwoordelijkheid nemen we erg serieus."

Huisvestingsprogramma

Na de nieuwbouw van gebouw P8 in Tilburg was R10 het tweede gebouw in het Huisvestingsprogramma. Na de sloop van het oude gebouw zijn er met R10 minder vierkante meters teruggebouwd. Het gebouw is ook een stuk duurzamer dan zijn voorganger. "R10 voldoet aan alle eisen die horen bij het energielabel A++++. Zo is het gebouw volledig aardgasloos en goed geïsoleerd met driedubbelglas. Met een warmte-koudeopslag en zonnepanelen op het dak voorzien we in de energie-, verwarming- en koelingsbehoefte."&nbsp;Voor de zonnepanelen maakte Fontys gebruik van de Stimulering Duurzame Energieproductie subsidie via de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). "Verder zijn LED-verlichting en een sedumdak (groen dak) aangebracht."

Kleiner en duurzamer

Het Huisvestingsprogramma loopt af in 2023. "We hebben al verder gekeken naar 2030 en geconstateerd dat meerdere gebouwen vervangen kunnen worden. Wel willen we iets meer ruimte nemen om te bedenken hoe de huisvesting er in de toekomst uit zal zien. Door het thuis en op afstand werken, hebben we uiteindelijk ook minder vierkante meters vastgoed nodig, wat ook weer duurzamer is."

Nadenken over de toekomst

hogeschool-fontys-gebouw-r10

Hogeschool Fontys maakt onderwijsomgeving toekomstbestendig

Voor het provinciehuis Overijssel heeft het Enschedese bedrijf Amperapark 6 laadplekken voor elektrische auto’s gerealiseerd onder een zonne-energiedak. Richard Kokhuis van Amperapark: “Op zonnige dagen leveren deze zonnepanelen duurzaam opgewekte zonnestroom direct aan elektrische auto’s. En als er geen elektrische auto’s staan, wordt de stroom in een accu opgeslagen.”

Die accu is net onder de carport gerealiseerd, achter in de ondergrondse fietskelder. “De slimme energiemanager naast de accu vormt de ‘brains’ van de pilot. Deze zorgt voor de slimme verdeling van de zonnestroom. Omdat er steeds meer elektrische auto’s komen, is energiemanagement nodig. En dat is precies wat wij in Zwolle gaan doen. We proberen zoveel mogelijk zonnestralen in de accu’s van de elektrische auto’s te krijgen.”

Accu verdeelt de zonnestroom

Dankzij slimme software en een app is het de bedoeling dat de gebruiker van de laadpaal meer vertelt wat hij gaat doen. “De bezoeker kan bijvoorbeeld aangeven dat hij niet de hele dag hoeft te laden en dus minder stroom nodig heeft. Dit omdat hij genoeg heeft aan een halfvolle accu omdat hij in de buurt woont. Een gebruiker kan ook aangeven dat hij bijvoorbeeld alleen met zonnestroom wil laden. Op die manier wordt het stroomnetwerk minder belast.”

Bufferen

Een andere mogelijkheid die al snel in Zwolle mogelijk is, is het via de app kunnen reserveren van een laadplek. “Via de app kan je die laadplek reserveren. Je kunt zelfs al aangeven hoeveel kWh je nodig denkt te hebben. Dat kun je van tevoren al inkopen.”

Reserveren

Het project is uitgevoerd met ondersteuning vanuit de regeling Missiegedreven Onderzoek, Ontwikkeling en Innovatie (MOOI). Deze regeling helpt bedrijven en instellingen om samen Nederland duurzamer te maken. Er is subsidie beschikbaar voor duurzamere elektriciteitsproductie, gebouwde omgeving en industrie. Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) voert de regeling uit.

MOOI

Zonnelaadstation-Zwolle

Amperapark laadt elektrische auto's op met zonne-energie

De energietransitie is niet voor iedereen makkelijk begrijpbaar. Dit levert stress op en ongemak, zeker nu er een energiecrisis speelt. Op de website van Steffie.nl komen jaarlijks zo’n 2 miljoen unieke bezoekers. De behoefte aan overheidsinformatie in heldere taal is daarmee duidelijk. Om deze grote groep inwoners van Nederland te betrekken bij de energietransitie, hebben provincie Zuid-Holland en de Woonbond Energie.Steffie.nl ontwikkeld. De module is beschikbaar in meerdere talen. Steffie legt onderwerpen niet alleen in geschreven tekst uit, maar ook in gesproken tekst en in beelden. Steffie.nl wordt ook veel gebruikt in buurthuizen en verzorgingscentra, omdat deze informatie vaak ook geschikt is voor bijvoorbeeld laaggeletterden, mensen die (nog) niet goed Nederlands kunnen lezen, ouderen, zieken en mensen die veel stress ervaren.

Grote behoefte aan heldere taal

De vriendelijke webhulp Steffie van leerzelfonline.nl wordt gemaakt voor en door mensen met een beperkte zelfredzaamheid. Steffie legt moeilijke dingen op een makkelijke manier uit. Bijvoorbeeld digitale vaardigheden, museumbezoek, daten, DigiD, de OV-chipkaart en een bezoek aan de huisarts. En nu dus ook energie en energiebesparing. Provincie Zuid-Holland en de Woonbond zijn ervan overtuigd dat een inclusieve energietransitie betekent dat we met zijn allen ook moeite moeten doen om deze grote groep Nederlanders te bereiken en te informeren.

Op naar een inclusieve energietransitie

De energiemodule en het spel zijn ontwikkeld voor algemeen gebruik en zijn te vinden <a href="https://energie.steffie.nl/">Energie.steffie.nl</a>.

PZH-Foto Sander Foederer-8884

Website Steffie maakt de energietransitie begrijpelijk

Vanaf eind oktober tot begin december 2022 is de campagne in diverse Grolsch-horecagelegenheden in de binnenstad zichtbaar geweest, via speciaal ontworpen bierviltjes en tafelkaartjes. Hierop stonden praktische tips waarmee huishoudens en bedrijven gemakkelijk hun eigen verbruik kunnen verminderen. Een aansluitende socialmediacampagne met prijsvraag moedigde deelnemers aan om zelf ook hun beste energiebesparingstip te delen. De actie werd afgetrapt met de overhandiging van de eerste campagneviltjes door Jeroen Diepemaat, wethouder Enschede, en Koert van ’t Hof, Corporate Affairs Director Koninklijke Grolsch. Joris Eleveld, voorzitter van de Vereniging Horeca Stad Enschede, mocht ze in ontvangst nemen.Op de foto v.l.n.r.: Jeroen Diepemaat, Joris Eleveld en Koert van ’t Hof

Enschede doet mee

Grolsch_bierviltje

“We leven in tijden van hoge energieprijzen en grote opgaven op het gebied van duurzaamheid”, vertelt Jeroen Diepemaat. “Het is voor ons allemaal van belang om minder te verbruiken en de energiekosten te drukken. Als gemeente helpen we onze inwoners natuurlijk daar waar dat kan. Dit doen we op veel verschillende manieren. En in dit geval door aandacht te vragen voor deze landelijke campagne. Bewustwording is namelijk ontzettend belangrijk. Als gemeente zijn we dan ook hartstikke blij dat een groot Enschedees bedrijf dit initiatief ondersteunt.”

Door de regio, voor de regio

Ook bij de Grolsch-brouwerij zelf was de campagne goed zichtbaar. De verlichte gevel – in Twente een welbekende blikvanger langs de A35 – werd voor de actie een week lang in duister gehuld. Koert van ’t Hof: “Als het aankomt op energie besparen is er niet één oplossing: het zijn meerdere maatregelen die samen een groot effect creëren. Dit zien we ook terug in onze eigen transitie naar een CO2-neutrale brouwerij, en is tevens de kracht van de campagne ‘Zet ook de knop om’. Het is de optelsom die telt. Door de Gemeente Enschede te ondersteunen in deze campagne geven wij samen het goede voorbeeld. We hopen dat meer bedrijven en huishoudens de kans zien om energiebesparende maatregelen te nemen.”

Niet één oplossing

Grolsch-pand-in-het-donker-gehuld-_rechten-GinoPress-B.V.-via-Gemeente-Enschede_

De actie heeft zeker ruim 70.000 mensen in en om Enschede bereikt via social media. Het bereik via de horeca-activatie in 50 bedrijven is helaas niet te meten, maar gezien de looptijd van 6-8 weken zal dit ook een behoorlijk bereik gerealiseerd hebben. Dit waren de tips van de prijs winnaars:<ol id="isPasted"><li style="vertical-align:baseline;">Wanneer je de aanvoertemperatuur van de cv ketel  van 80 naar 60 graden brengt, ligt de besparing op ongeveer €140 per jaar. Tevens bespaar je met deze simpele actie per jaar 94-140kg C02.</li><li style="vertical-align:baseline;">Koop/gebruik een “snelkookpan” tijdens het dagelijks koken. Aardappels zijn bijvoorbeeld dan in ongeveer 6 minuten gaar, in plaats van de gebruikelijke 20 minuten. En in een snelkookpan heb je ook minder water nodig dan in een gewone pan. Dat scheelt ook weer extra vocht in huis en de keuken wat je weer moet afzuigen of via ventilatie naar buiten moet krijgen. Want om in de winter vochtige lucht in huis op te warmen heb je ook weer meer energie nodig. </li><li style="vertical-align:baseline;">Ik heb onlangs voor bij mijn thuiswerkplek een infrarood-warmtepaneel aangeschaft. Deze verbruikt maar 200W. En je hoeft de verwarming niet aan te zetten, want dan verwarm je het gehele huis. Dat is niet nodig als ik alleen thuis ben. Scheelt stroom en gas. En de stroom wekken wij op via de zonnepanelen, dus dat is een win-win-situatie.</li><li style="vertical-align:baseline;">Sinds afgelopen winter heb ik de HomeWizard P1-meter waarmee ik live het dag-, week-, maand- en jaarverbruik van de slimme meter kan uitlezen. Zowel in verbruikseenheid als in kosten. Dat geeft al veel inzicht. Uiteindelijk heb ik alle grootverbruikers voorzien van een meter. Los in het stopcontact, of als meter in de groepenkast om zo de hele groep te kunnen monitoren. Ook monitor ik ook het water- en gasverbruik. Waar ik voorheen jaarlijks mijn verbruiken bekeek bij de jaarafrekening ben ik er nu dagelijks mee bezig. Mijn beste energiebesparingstip is dus inzichtelijk maken en bewust worden van je verbruik en dus verlies.</li></ol>

De resultaten

Overhandiging Zet ook de knop om JPG high res

Zo zetten Koninklijke Grolsch en Gemeente Enschede de knop om

"Verduurzaming zit in ons DNA", zegt Van der Lans. "Het is blijvend pionieren. Ooit stookten we op kolen, daarna op olie. Begin jaren 80 was de overstap op aardgas een hele verbetering. Nu werken we met restwarmte van industrie en met aardwarmte."

In 2015 zette Lans samen met 7 collega-tuinbouwbedrijven in de regio het project <a href="http://www.geopoweroudcamp.nl/" target="_blank">GeoPower Oudcamp</a> op. De tuinbouwbedrijven investeerden met elkaar in een aardwarmte-installatie. Deze installatie pompt warm water van 95 graden omhoog, van een diepte van 2.800 meter. Via warmtewisselaars verwarmt dit water de kassen. Zo bespaart het project 15 miljoen kuub aardgas per jaar: het verbruik van 10.500 huishoudens. En het scheelt een CO2-uitstoot van 26,7 kilogram ton per jaar."Het is een goed werkend systeem," licht Van der Lans toe. "Samen investeren levert ook meer op voor de tuinbouwbedrijven. Ook subsidie vanuit <a href="https://www.rvo.nl/subsidies-financiering/sde">Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie (SDE++)</a> heeft ons geholpen."

Aardwarmte samen met andere tuinders

630628-07_Lans-8241

Dat geldt ook voor het recente project <a href="https://www.horticontact.nl/products/ledfan/" target="_blank">LEDFan</a>. Deze led-verwarmingslamp ontwikkelde Lans samen met het Hongaarse bedrijf Tungsram. Het is een energiezuinige vervanging van de natriumlamp. Van der Lans: "We zochten een lamp die minder elektriciteit gebruikt dan de natriumlamp. Dan kom je al gauw op ledverlichting. We kwamen op het idee om er een ventilator in te bouwen. Deze koelt de lamp en stuurt de warmte naar de tomatenplanten.""Het verduurzamingseffect van de LEDFan is groot: 40 tot 45% minder elektriciteitskosten. Een geweldige stap die we konden zetten dankzij de subsidie <a href="https://www.rvo.nl/subsidies-financiering/marktintroductie-energie-innovaties-glastuinbouw">Marktintroductie energie-innovaties glastuinbouw (MEI)</a> van RVO. Zo'n LEDFan kost € 600 per stuk. Ter vergelijking: een normale lamp kost € 200. Met de MEI-subsidie konden we de stap naar de energiezuinige lamp makkelijker zetten."

Zuinige led-verwarmingslamp

LEDFan%20-%20600x375px

"De subsidies van RVO moedigen aan om milieuvriendelijke oplossingen te bedenken voor de toekomst," merkt Van der Lans tot slot op. "Soms zetten we zelfs stappen die we 3 jaar geleden niet voor mogelijk hadden gehouden. In een soort drie-eenheid brengen we duurzaamheid en economische haalbaarheid bij elkaar. Met de glastuinbouwsector, de toeleveranciers en de overheid. Dat geeft een enorme kracht!"

Duurzame toekomst

630628-07_Lans-7922

Verduurzaming zit in het DNA van tomatenkwekerij Lans

Edwin Evers, manager operations en nauw betrokken bij de energietransitie, legt uit waar die ambitie vandaan komt. "In de Eemshaven produceren we jaarlijks 280.000 ton mout. Daarvan wordt 65% geëxporteerd naar brouwerijen in 70 landen. Als bedrijf voelen we enorm de noodzaak om te verduurzamen. We zijn ervan overtuigd dat dit in de toekomst een vereiste is om zaken te doen, binnen én buiten Europa."

Het mouten van graan bestaat uit 3 stappen: weken, kiemen en drogen. Daarbij kost vooral het drogen van mout veel energie. En dat brengt hoge productiekosten met zich mee. "Al jaren hebben wij zeer efficiënte drooginstallaties, waar we veel energie mee besparen. Maar daar gaan we dus nog een slag in maken. Door onze restwarmte van 23 °C via een zeer efficiënt warmtepompsysteem opnieuw te gebruiken, verlagen we onze energiebehoefte met 67%. De overige energie komt volledig van zon- en windenergie."

Energie besparen

Bij dit project maakt Holland Malt gebruik van de regelingen Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie (SDE++) en Demonstratie Energie- en Klimaatinnovatie (DEI+) onder het thema Energie-efficiëntie. Evers: "De SDE++ gaf ons de verzekering dat dit nooit een grote desinvestering kon worden. Het dekt de onrendabele top als de verhouding tussen de gas- en stroomprijs scheef zit. Daardoor sluit je als het ware een soort verzekering af. De DEI+ is echt voor de innovatieve ontwikkeling van het gehele systeem, dat weer als voorbeeld kan dienen voor andere bedrijven. En dat is dit zeker. Het drogen van producten is een gemeengoed in de voedingsmiddelenindustrie. Wij willen met dit project ook echt laten zien dat het op grote industriële wijze 100% emissieloos kan."

Innovatie in de industrie

Maar daar is volgens Evers wel een goede voorbereiding voor nodig, én lef. "Want als je echt een grote verandering wilt, zul je ook naar je belangrijkste processen moeten kijken en het echt anders durven doen. We hebben deze overgang rigoureus aangepakt en gaan onze processen aanpassen om dit te kunnen bewerkstelligen. Het moet een onderdeel worden van je bedrijfsvoering."

Omdenken

Gebruikte%20foto_praktijkverhaal%20Holland_Malt_Eemshaven_%281%29

De eerste emissievrije mouterij ter wereld staat in de Eemshaven

Sinds 2018 bestaat er een nieuwe faculteit bij de RUG: Campus Fryslân. In een prachtige locatie: het beursgebouw uit 1861. Dit moest worden omgetoverd tot een duurzame, moderne onderwijslocatie. "Bij de verbouwing was duurzaamheid een belangrijke factor."

Molema vertelt verder: "J.O.N.G. Architecten maakte een ontwerp waarbij de buitenkant volledig geconserveerd en in ere hersteld werd, maar de binnenkant modern en strak werd." Vervolgens ging het team om tafel met de bouwpartner en installateurs om een bouwplan te maken. "Er was veel enthousiasme en passie voor het plan. De Friese uitvoerders waren trots dat ze in hartje Leeuwarden zo’n uniek gebouw mochten opknappen."

Buiten traditie, binnen modern

"Verbouwen is complexer dan nieuwbouw. Zeker in zo’n monumentaal pand weet je soms niet wat je tegenkomt. In het oorspronkelijke ontwerp zat bijvoorbeeld een techniekruimte op de 1e verdieping, omdat wij dachten dat het niet in de kelder paste. De installateur zorgde voor een betere warmte-koude-installatie die wél in de kelder kon." Andere uitdagingen waren met name isolatie en dakconstructie. Aan de monumentale ramen mochten ze niets veranderen, maar opzetramen boden een oplossing voor goede isolatie. En om de 360 zonnepanelen te kunnen dragen, is het dak verstevigd.

Duurzaam monument

Het resultaat: een grotendeels zelfvoorzienend pand en het 1e volledig elektrische monumentale onderwijspand in Nederland. Molema is trots op het project: "Het kan dus gewoon. Maar je moet wel weten waar je aan begint. Het helpt om vooraf een duidelijk einddoel voor ogen te hebben." Molema geeft aan dat je met een monument geen onmogelijke dingen kunt doen. 'Wij gingen voor bewezen technieken en hebben ons technische team veel vrijheid gegeven.'In 2019 kon de nieuwe faculteit Campus Fryslân het 2e onderwijsjaar in het Beursgebouw starten. "Het is gaaf dat we een monument met al z’n grandeur én beperkingen konden opwaarderen naar een hedendaags gebouw."

Duidelijk einddoel

Praktijkverhaald%20maatschappelijk%20vastgoed%20Campus%20Fryslan

Het eerste monumentale all-electric onderwijsgebouw staat in Friesland

Met zo’n 300.000 zonnepanelen is Zonnepark Vloeivelden Hollandia goed voor een vermogen van 120 megawattpiek. Dat is genoeg om een stad als Assen van stroom te voorzien. Het park heeft een dubbele functie, legt Jelmer Pijlman, directeur bij Solarfields, uit. "De zonnepanelen liggen boven de voormalige vloeivelden van aardappelzetmeelfabriek Avebe. Naast het opwekken van stroom, wordt het gebied ook gebruikt als waterberging voor spoelwater."

"Het spoelwater dat door Avebe wordt gebruikt om de aardappelen te spoelen kan hier in de bodem bezinken. Het gebied bestaat uit grote bassins met dijken eromheen. De zonnepanelen vallen daardoor mooi weg in het landschap." Samen met het lokale grondverzetbedrijf Avitec zijn de bassins geschikt gemaakt voor de zonnepanelen. "Die staan als een soort dakjes boven de grond. Als de vloeivelden worden gebruikt, staat er zo’n 2 meter water onder de panelen."

Panelen vallen weg in het landschap

Naast de dubbele functie is ook bijzonder dat het zonnepark gerealiseerd is zonder bezwaren vanuit de omgeving. "Iedereen vond het volstrekt logisch om zulke vloeivelden te gebruiken om energie op te wekken." Ook uniek is dat het zonnepark gebruik maakt van de bestaande elektriciteitsaansluiting van Avebe. "Wij gebruiken dus dezelfde kabel op het hoogspanningsnet, en dat is nog niet heel vaak gedaan."

Bijzonder project

Het zonnepark bevindt zich in het beschermingsgebied van radiotelescoop Lofar. "Dit is een supergevoelige, astronomische antenne die elektromagnetische straling opvangt. Een zonnepark straalt ook straling uit. Om storingen te voorkomen hebben we daarom met verschillende technieken de uitstoot van straling naar bijna nul gebracht. Als je met een mobiele telefoon naast de Lofar gaat staan, ben je een grotere storingsbron dan het hele zonnepark van 100 hectare. Dat is een prestatie waar we trots op zijn!"

Bijna geen straling

Het motto van Solarfields is: de wereld verbeteren met duurzame energie. "Die omslag is heel hard nodig. Er zijn veel ambities, maar in de praktijk gebeurt er nog te weinig. Wat we nodig hebben zijn systemen waar echt duurzame energie gemaakt wordt." De subsidieregeling Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE+) hielp Solarfields bij de realisatie van het zonnepark. "Zonder subsidie is het helaas nog onmogelijk om deze projecten te realiseren."

Omslag hard nodig

Zonnepark%20Vloeivelden%20Hollandia%20van%20Solarfields_DEF_0

Dit zonnepark wekt duurzame energie op én bergt water

Als Manon naar buiten kijkt, ziet ze de 17e-eeuwse Waterpoort. Het symbool van Sneek. Haar eigen, monumentale pand is stapsgewijs gebouwd van 1820 tot 1918. Nu wil ze het graag verduurzamen. Als ondernemer let Veenema uiteraard op de kosten. Dus ook op de energiekosten. Los daarvan is ze overtuigd van het maatschappelijk belang van verduurzaming.

Omdat Veenema een echte klusser is, is ze thuis begonnen met verduurzamen. Maar een woonhuis uit de jaren ’90 is toch iets anders dan een monumentaal pand. Veenema: "Je krijgt dan te maken met regels van de gemeente en het Rijk. Bovendien wil je een aannemer of installateur die verstand heeft van monumentale panden én verduurzaming. Waar vind je die? De provincie Friesland wees ons de juiste kant op.”

Kennis van zaken

Vanaf 2021 kunnen kleine maatschappelijk vastgoedeigenaren voor het verduurzamen van hun gebouwen terecht bij hun provincie. RVO coördineert dit Ontzorgingsprogramma maatschappelijk vastgoed. Dat levert advies en ondersteuning op maat voor kleine maatschappelijk vastgoedeigenaren op. Een adviseur van de provincie inspecteerde de orthodontiepraktijk grondig. Veenema: "Ze adviseren over een plan van aanpak en de financiering. Ook helpen ze bij het vinden van een goede uitvoerder."Het belangrijkste advies? Veenema: "Ons puntdak bleek hét aandachtspunt. Daar gaan we nu de binnenkant tussen de balken isoleren. Ik was daar wat benauwd voor: 11 jaar geleden hoorden we dat het te vochtig zou worden als je de balken insluit. Nu weet ik hoe het toch kan. Zo kan ik de aannemer ook weer goed aansturen."

Advies en ondersteuning op maat

Een verbouwing kan ook verkeerd uitpakken, weet Veenema. "Daarom wilde ik alle details weten. Is het soort folie belangrijk bijvoorbeeld? Later heb ik de adviseur van de provincie nog specifiekere bouwtechnische informatie gevraagd. Daar werd echt tijd voor uitgetrokken. Ik kreeg uitgebreid antwoord. Je merkt: ze willen echt zorgen dat dit gaat gebeuren."Eigenaren van klein maatschappelijk vastgoed kunnen voor het verduurzamen van hun gebouwen terecht bij hun provincie.

Uitgebreid antwoord van het Ontzorgingsprogramma

Sneek_binnen

Verduurzaming van monumentale orthodontiepraktijk vraagt om specifieke kennis

De eerste tip van Mark is misschien wel de meest ingewikkelde: “Kijk altijd kritisch naar jezelf en je bedrijf. Bedrijfsblindheid is funest, dus je moet constant scherp blijven, openstaan voor verbetering en alle vanzelfsprekendheden ter discussie stellen.” Mark ging samen met een medewerker in zijn eigen bedrijven op zoek naar manieren om energie te besparen. “Wij hebben zelf een TD’er (technische dienst) in dienst. Hij is gediplomeerd elektricien en loodgieter en heeft dus echt verstand van zaken. Hierdoor is het voor ons niet noodzakelijk om extern iemand in de te huren. Toch hebben we ook overleg gehad met het elektriciteits- en loodgietersbedrijf én met onze architect.” En met succes: binnen een week tijd ging ons gasverbruik met 15% omlaag!"Vergeet ook niet om je medewerkers bij het besparen te betrekken. Mark: "Zij zullen namelijk ook hun aangeleerde automatismen moeten aanpassen en dat is heel lastig. Door ze erbij te betrekken en inzicht te geven in de resultaten, raken ze sneller gemotiveerd."&nbsp;

Begin bij het begin

Volgens Mark kun je de energiebesparende maatregelen grofweg in drie pijlers verdelen: gedrag van medewerkers, gebruik van apparatuur en investeringen. Een aantal praktische tips die je, afhankelijk van je bedrijf, direct zelf kunt toepassen:<ul id="isPasted"><li style=" vertical-align: baseline;">Niet onnodig (alle) lampen aandoen</li><li style=" vertical-align: baseline;">Niet onnodig beide frituren aandoen</li><li style=" vertical-align: baseline;">Niet de vaatwasser al aanzetten om 11.00 uur als de eerste vaat er pas om 15.00 uur door hoeft</li><li style=" vertical-align: baseline;">De spoelbak in de bar niet meer vanzelfsprekend vullen</li><li style=" vertical-align: baseline;">De oven op stand ‘warmhouder’ zetten als hij leeg is</li><li style=" vertical-align: baseline;">Extra glazen kopen en de glazen spoelmachine een dag uit laten staan</li><li style=" vertical-align: baseline;">Geen warme chocolademelk automaat meer gebruiken, maar met de hand zetten. Verhit de chocolademelk met het stoompijpje van koffiemachine.</li><li style=" vertical-align: baseline;">Verlichting van de koelkasten uitzetten</li><li style=" vertical-align: baseline;">Frisdrank op 7 graden koelen in plaats van op 6 graden</li><li style=" vertical-align: baseline;">Espressomachines ’s nachts uitzetten</li><li style=" vertical-align: baseline;">Een extra tochtdeur in de keuken maken.</li></ul>Meer tips zijn <a href="https://www.khn.nl/nieuws/de-energiebesparingstips-van-mark-bergmans" rel="noopener noreferrer" target="_blank">hier</a> te vinden.

Aan de slag

Hotel wesseling

Horecaondernemer Mark Bergmans verminderde zijn gasverbruik met 15%

Wie werkt bij het Rijk, drinkt een steeds duurzamer bakje koffie. Van boon tot koffiedik en van plantaardige melk tot beker. Alle onderdelen voor een perfect bakkie koffie zetten we in om onze voetafdruk zo klein mogelijk te maken. Dat is niet alleen goed om te doen, maar ronduit noodzakelijk om de impact van koffiedrinken op milieu en klimaat te beperken. De volgende keer als iemand jou vraagt hoe jij je koffiedrinkt, zou je antwoord zomaar kunnen zijn: steeds duurzamer.

Rob Heijink is Categoriemanager Consumptieve Dienstverlening bij Catering en Warme Dranken. Hij houdt zich onder andere bezig met de aanbestedingen op dit gebied. Hij vertelt: “Voor de catering van de Rijksoverheid hebben we de koffiemarkt en -keten helemaal doorgelicht. Ons doel is een transparante koffieketen met een eerlijke prijs voor iedereen die daarin een rol speelt. Een duurzame koffieketen moet minder CO2-uitstoot veroorzaken, direct of indirect, en minder grondstoffen gebruiken. Een<a href="https://www.werkenvoornederland.nl/vakgebieden/inkoper-bij-de-rijksoverheid/dit-doen-inkopers-bij-de-rijksoverheid-met-het-oog-op-duurzaamheid" style=" text-align: start;">&nbsp;voorbeeld</a> daarvan is de aanbesteding voor warme dranken die de categorie voor DJI en de IND heeft gedaan. In plaats van met een eisenpakket de markt op te gaan is er gegund op een set met ambities: duurzaamheid, werkgelegenheid en een eerlijke keten. We werken nu met partijen die hier hart voor hebben en samen een eerlijke keten hebben opgesteld. Zo haalt<a href="https://www.linkedin.com/company/maascompany/videos/" style=" text-align: start;">&nbsp;Pure Africa</a> de koffiebonen zelf op bij de boeren. Zij krijgen een eerlijke prijs voor hun koffie. Bij Koffiebranderij Koffielust in Veenhuizen werken mensen die in detentie hebben gezeten en terug de markt op willen. Zij kunnen hier nieuwe werkervaring opdoen. Ze werken voor het Rijk via MAAS, die ook de koffieautomaten levert. Het doorlichten van de keten deden ze ook bij<a href="https://www.denkdoeduurzaam.nl/themas/catering/inspiratie/een-heerlijk-kopje-koffie-bij-rijkswaterstaat" style=" text-align: start;">&nbsp;Rijkswaterstaat</a>. De twee jonge ondernemers die samen met Selecta de aanbesteding wonnen, laten zien dat je lekkere koffie kan serveren en tegelijk de boeren uit Indonesië, Ethiopië en Rwanda kan helpen.

Schoon, transparant en eerlijk

“Plantaardige melk in de koffie zit nog in een beginstadium”, vertelt Rob. “In de meeste koffiecorners kun je zelf een keuze maken, waarbij havermelk populairder is dan soja. Helaas is de plantaardige optie vaak duurder dan de dierlijke. Dat is te verklaren omdat weinig mensen de plantaardige optie kiezen. Maar hier willen we vanaf. Daarom werken we toe naar zogenaamde<a href="https://trueprice.org/">&nbsp;true pricing</a>: wat is nou de echte prijs van de melk die je kiest? Er zijn methodes om dit te berekenen. Maar wanneer dit precies wordt doorgevoerd, is nog niet bekend.” Naast de koffie en de melk mag ook de beker niet worden vergeten. Het Rijk werkt aan duurzame bekers voor koffie en andere dranken. Als je bedenkt dat een werknemer voor corona gemiddeld wel zo’n 1.000 bekertjes per jaar gebruikte, is het duidelijk dat hier veel valt te winnen. Vooral als het gaat om een grote organisatie, zoals het Rijk. Hoeveel dat is, zochten Loes Mik (DJI), Eva Loopik (Bax &amp; Company) en Irma Ernes (gemeente Venlo) uit als onderdeel van het Nationaal Energietraineeship. In het <a href="https://www.denkdoeduurzaam.nl/actueel/nieuws/2022/06/03/maak-impact-met-een-onbedrukte-mok" style=" text-align: start;">onderzoek van Loes, Eva en Irma</a> zijn de papieren koffiebekertjes vergeleken met een aantal alternatieven.

Een wolkje melk

Ook als de koffie gezet is, gaan we goed om met het residu. ”Koffiedik wordt bij het Rijk afgevoerd, door de cateraar, de koffieleverancier of het Rijk zelf”, vertelt Maurice Goudsmith, verantwoordelijk voor afvalzorg en grondstoffenmanagement bij het Rijk. “Een deel wordt gebruikt bij het telen van oesterzwammen, daarna wordt het net als het overige Groente, fruit en tuinafval (GFT) gecomposteerd en uitgestrooid over landerijen. Zo wordt er nog gebruik gemaakt van de aanwezige voedingsstoffen voor de teelt van nieuw voedsel. Met ons nieuwe logistieke afvalcontract wordt de opgehaalde koffiedrab, net als de rest van ons afval, vanaf 2023 ook nog eens duurzaam getransporteerd. Dat betekent zero emissie in de steden en minder ritten waardoor de milieubelasting afneemt (CO2, fijnstof, NOX en geluid).”Wil je meer weten over wat de rijksoverheid doet om de bedrijfsvoering van het Rijk duurzamer te maken, kijk op <a href="http://www.denkdoeduurzaam.nl/" style=" text-align: start;">www.denkdoeduurzaam.nl</a>.

Koffiedik als grondstof

koffiebranderij-veenhuizen---foto-hannah-rosalie

De verduurzaming van 50 miljoen bakjes koffie

Als het om het klimaat gaat kan Fons Janssen (26) uit Veulen bij Venraij beslist een ‘bezig baasje’ worden genoemd. Met zijn onderneming Fons Janssen Consulting begeleidt hij als coördinator Benelux namens het Europese Klimaatpact Nederlandse maatschappelijke (jongeren)organisaties bij hun duurzaamheidsacties. Daarnaast helpt hij studenten en starters in de regio bij het isoleren van hun woningen. En ook privé laat Fons niets na om zijn footprint zo klein mogelijk te houden.

Bezig baasje

Isoleren

“Ik wil mensen laten zien dat duurzaamheid geen bedreiging is, maar een kans. Al op de middelbare school besefte ik dat mijn generatie, de huidige twintigers en dertigers, de Europese doelen voor klimaat, natuur en milieu moeten realiseren binnen hun eigen werkzame leven: in de periode 2020-2050. Vooruitschuiven is voor ons geen optie. Ook begreep ik dat we dat vooral sámen moeten doen. Want hoeveel verder je komt met samenwerking ervaar ik elke dag in het kleine dorp waar ik woon. Iedereen hier helpt elkaar en zorgt voor elkaar. Zo bouwden we hier recent samen een circulaire loods voor de carnavalswagen met materialen van oude varkensstallen. Je ziet dan van heel dichtbij wat je met gemeenschapszin kunt bereiken.

Duurzaamheid als kans

Als coördinator Benelux namens het Europese Klimaatpact help ik Klimaatburgemeesters en jongerenorganisaties in België, Luxemburg en Nederland bij hun duurzaamheidsacties. Ik adviseer ze hoe ze hun activiteiten beter kunnen organiseren en coördineren, overleg met overheden en breng jongerenorganisaties met deze instituties in contact. Ook laat ik ze kennismaken met interessante buitenlandse initiatieven, en andersom. Denk bijvoorbeeld aan de actie Nederland Cycling4Climate: een fietstocht van 400 kilometer langs de denkbeeldige kustlijn die ontstaat als de zeespiegel te ver doorstijgt en de dijken breken. Zoiets kun je ook in het buitenland organiseren met bijvoorbeeld verwoestijning.

Coördinator Europese Klimaatpact

Man isolatie

Twee dagen per week help ik studenten en starters bij het isoleren van hun woningen. In Venray breng ik vrijwilligers, klusbedrijven en woningbouwverenigingen bij elkaar om als teams samen te werken bij het opknappen van de woningen. Jongeren kunnen bijvoorbeeld veel voorwerk zelf doen, zoals het huis leegmaken, zodat de professionals direct aan de slag kunnen met hun gespecialiseerde werk. Deze teamaanpak wil ik verder uitrollen naar andere gemeenten.Ook privé ben ik klimaatbewust bezig. Zo rij ik geen auto, ook al woon ik op het platteland. Met de elektrische vouwfiets en de trein kom ik overal waar ik wezen moet. Vliegen doe ik niet, tenzij het echt niet anders kan. Daarnaast douche ik kort en koud, kook ik zelf vaak vegetarisch en help ik met de aanplant van meer bomen in mijn gemeente. Of ik genoeg doe? Ik vind van wel. En ik laat anderen zien hoe het ook kan. Bijvoorbeeld door mijn vrienden te adviseren hoe ze hun woningen aardgasvrij kunnen maken.

Lokale impact

Wat ik anderen zou willen meegeven die ook in actie willen komen voor het klimaat? Doe het niet versnipperd. Sluit met je acties aan bij acties die er al zijn. Ook op lokaal niveau lopen er nu al heel veel initiatieven. Bundel de krachten. Samen sta je sterker en bereik je veel meer dan in je eentje.”

HOOFD - FONS - SUBS

Lachende man met pet

Fons Janssen begeleidt jongeren bij duurzaamheidsacties

“Voor mij is de klimaatcrisis echt een moraliteitscrisis, waarin rechtvaardigheid een hele belangrijke rol speelt. Ik ben op drie verschillende vlakken met dit onderwerp bezig: persoonlijk, professioneel en met mijn eigen podcast. Het hoeft helemaal niet moeilijk te zijn, als je maar iets doet.

Ten eerste, op persoonlijk gebied. Ik consumeer heel bewust. Dat betekent dat ik weinig nieuwe kleding koop, bijna geen vlees eet en zoveel mogelijk de fiets pak. We zijn heel materialistisch geworden en reclames pushen ons daarin. Ik leef al tien jaar zo en het is niet altijd gemakkelijk. Toch zie ik het als verzet om op deze manier te leven. Op de universiteit kwam ik weer in aanraking met het thema duurzaamheid. Ik vond het toen al iets veel groters dan mijn baan of carrière.

Gepusht door reclames

Ilyes-604x362_01@2x

Daarnaast werk ik al jaren aan het verduurzamen van organisaties. Op dit moment doe ik dat in een ziekenhuis. We werken hard aan de energietransitie, waarbij we snel van het gas af moeten. Een bijproduct van de zorg is heel veel afval. We zijn daarin echt doorgeslagen, terwijl we het innovatie hebben genoemd. Een infuuszak die elders in de wereld is gemaakt, verscheept wordt en hier na gebruik wordt weggegooid. Al dat plastic, metalen en verpakkingen. Gelukkig staan verpleegkundigen en artsen heel erg open voor het anders en duurzamer inkopen, want zij ergeren zich hier ook al jaren aan.

Afvalbergen in de zorg

Er komt voor mij ook een stuk onrechtvaardigheid bij kijken. De meeste spullen zijn namelijk goedkoop in het buitenland geproduceerd. Dus onze gezondheid gaat ten koste van de natuur en mensen elders. Waarom is onze gezondheid belangrijker dan die van iemand anders? Dat is voor mij een wezenlijke vraag: vinden we dat normaal?

Onrechtvaardigheidsgevoel

Ilyes-604x362_02@2x

Ten slotte, als moslim ben ik opgevoed met het idee dat je je bewust moet zijn van wat je consumeert, want het is niet vanzelfsprekend dat je dat hebt. Je hebt het van God gekregen, maar je hebt er ook verantwoordelijkheid over af te leggen. In mijn podcast de New Stewards spreek ik met islamitische duurzaamheidsleiders om mensen aan te sporen dat stukje bewustzijn onderdeel te laten zijn van hun geloof. Mijn wens is dat moslims en gelovigen wereldwijd opstaan als de nieuwe morele duurzaamheidsleiders van de toekomst.”

Podcast: wees je bewust van wat je consumeert

NKW_ILYES_HOOFDVIDEO_1920X1080_DEF2+subs

Ilyes-604x362_03@2x

Voor Ilyes Machkor speelt rechtvaardigheid een belangrijke rol in de klimaatcrisis

Iedereen voelt de energiecrisis in de portemonnee. Maar de duizenden MKB’ers, zoals familiebedrijven, de plaatselijke bakker, snackbar en de eenpitters dreigen de dupe te worden en vallen tussen wal en schip. Zij krijgen nu nog weinig tot geen compensatie en hulp van de overheid terwijl de nood met Covid-19, personeelstekorten en inflatie hoog is. Daarom heeft het kabinet een nieuwe regeling in het leven geroepen om energie-intensieve mkb-ondernemers te steunen bij sterke kostenstijgingen: de <a href="https://www.rvo.nl/subsidies-financiering/hulp-bij-energiekosten/tek" rel="noopener noreferrer" target="_blank">Tegemoetkoming Energiekosten-regeling (TEK)</a>. Eenpitters die kleinverbruiker zijn, kunnen ook gebruik maken van de regeling voor huishoudens. Ook wordt gewerkt aan verschillende <a href="https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/kamerstukken/2022/10/14/kamerbrief-regeling-tegemoetkoming-energiekosten-tek-voor-energie-intensieve-mkb-bedrijven/kamerbrief-regeling-tegemoetkoming-energiekosten-tek-voor-energie-intensieve-mkb-bedrijven.pdf" rel="noopener noreferrer" target="_blank">overbruggingsmaatregelen</a> tussen nu en de openstelling van de TEK-regeling. Uiteindelijk zijn ondernemers het meest geholpen wanneer ze structureel minder energie gebruiken. Daarom is deze groep één van de focusgroepen van Het Actienetwerk 15% GasTerug. “Zo hebben we laatst een pilot gedraaid waarbij de ‘fixers’ van Jungle en Klimaatroute alle ondernemers en inwoners in de Dapperbuurt in Amsterdam hebben geholpen met energiebesparende maatregelen. 75% van de ondernemers hebben hierna de eerste kleine maatregelen uitgevoerd. Dit willen we nu opschalen in hopelijk de gemeenten Wijdemeren, Almere en Zaanstad”, vertelt Marc van Gemert.

MKB stimuleren om energie te besparen

De behoefte aan praktische hulp is groot. Vooral bij bewoners die al in armoede leven. De FIXbrigade van Jungle helpt met eenvoudige energiebesparende maatregelen. Dit Amsterdams initiatief is - mede op initiatief van Vattenfall en andere partners - nu uitgegroeid tot een landelijke organisatie: FIXbrigade Nederland. Ze zoeken – net als iedere branche – nog ‘fixers’ die willen helpen. Mocht je dit lezen en interesse hebben, neem dan contact op met "<a href="https://fixbrigade.nl/" rel="noopener noreferrer" target="_blank">FIXbrigade Nederland</a>".

FIXbrigade

Ook grote kantoren en bedrijven zijn de dupe van de energiecrisis en tegelijkertijd valt daar ook veel te besparen. Daarom werd eerder dit jaar het succesvolle initiatief ‘De Zuidas doet het licht uit’ geïnitieerd door de GreenBusiness Club, waarbij alle bedrijven op de Zuidas werden opgeroepen <a href="https://www.youtube.com/watch?v=TqrR9LCRcGM&ab_channel=GreenBusinessClubZuidas" rel="noopener noreferrer" target="_blank">‘s nachts het licht uit te doen</a>. Andere kantoorgebieden volgen nu dit voorbeeld. Op de bedrijventerreinen wordt vooral ingezet op koelsystemen. Als je bedenkt dat de Metropool regio Amsterdam alleen al 280 bedrijventerreinen kent, dan besef je ook hoeveel er nog bespaard kan worden. Deze en andere initiatieven zijn transparant, deelbaar en te benutten door anderen. Dit is een klein voorbeeld van een kleine maatregel met een grote impact en daar willen we er meer van! Het project is aangesloten bij de <a href="https://www.volkshuisvestingnederland.nl/onderwerpen/nationaal-isolatieprogramma/energiebespaarcoalitie" rel="noopener noreferrer" target="_blank">energiebespaarcoalitie</a>;&nbsp;een netwerk van overheden, maatschappelijke organisaties, marktpartijen en kennisinstellingen. De energiebespaarcoalitie richt zich op iedereen die in staat is om invloed uit te oefenen om daadwerkelijk zelf het energieverbruik in gebouwen te verminderen.

De Zuidas doet het licht uit

Volgens Marc vraagt de huidige tijd vooral om meer solidariteit naar elkaar toe, een steentje willen bijdragen en meer dan ooit: samenwerken met elkaar. “Er is wat mij betreft maar één grote opgave en dat is deze transitie naar de verduurzaming van onze samenleving. En dat zullen we toch echt met zijn allen moeten doen.”

Goed voorbeeld doet volgen

We moeten samen aan de slag om minder gas en energie te gebruiken. Kijk hoe jij kunt bijdragen op <a href="https://ikzetookdeknopom.nl/bedrijven" rel="noopener noreferrer" target="_blank">www.ikzetookdeknopom.nl/bedrijven</a>&nbsp;voor de korte- en langetermijnoplossingen. Zo komen we samen warm de winter door.

Ook jezelf, je bedrijf of een ander helpen de knop om te zetten?

actienetwerk GasTerug

Ledlampen

Structureel 15% minder gasverbruik in de Metropoolregio Amsterdam

Met dichte deuren blijft de warmte in de winter beter binnen. En blijft het koeler in de zomer. Gesloten deuren zijn voor winkeliers een makkelijke manier om energie te besparen. Deze besparing kan oplopen tot zo’n 40% van het gasverbruik per jaar. Met posters op de winkeldeuren laat de winkelier weten dat hij of zij natuurlijk gewoon open is.&nbsp;

Maar houdt een dichte winkeldeur klanten tegen om binnen te lopen? En zet dat de omzet onder druk? Onderzoekers in Antwerpen zochten het uit. Zij trokken de conclusie dat er helemaal geen verschil is tussen open of dichte deuren. Met een dichte deur liepen er evenveel mensen naar binnen. Want het winkelend publiek laat zich vooral verleiden door de koopwaar en de uitstraling van de winkel.&nbsp;

Dichte deur is geen drempel

Natuurlijk bekijkt de branchevereniging ook de mogelijkheden om zonnepanelen te installeren op winkelpanden en distributiecentra. Ook de eigenaren van winkelpanden hebben een belangrijke rol. INretail bespreekt daarom met verhuurders wat zij kunnen doen om het energieverbruik van hun winkelpanden te verminderen.

Blijven besparen op vele manieren

Scherm­afbeelding 2022-10-27 om 16.05.40

Winkels doen deuren dicht

In meer dan 100 kantoorgebouwen van de Rijksoverheid is de verwarming eerder dit jaar twee graden omlaag gegaan van 21 naar 19 graden. In de gebouwen waarin dat tot nu toe nog niet kon, onderzoekt het Rijksvastgoedbedrijf welke mogelijkheden er zijn. Ook in andere gebouwen van het Rijk gaat de knop structureel om. Zoals bij rechtbanken, kazernes en gevangenissen. En na de winter blijft de rijksoverheid doorgaan met het structureel besparen van energie. Want de temperatuur voor de koeling staat volgend&nbsp;jaar zomer ook twee graden hoger. Daardoor is er minder energie nodig om de gebouwen te koelen.

Structureel besparen

Door slim met verlichting om te gaan, bespaart het Rijk ook energie. Veel rijksgebouwen maakten de afgelopen tijd de overstap naar energiezuinige Led-verlichting en bewegingssensoren. Maar ook LED-lampen gebruiken energie. Het is daarom zonde als ze onnodig aanstaan. Bijvoorbeeld ’s nachts en in het weekend om gebouwen te verlichten. Zo zijn afgelopen tijd alle lampen ’s nachts uitgezet in steeds meer kantoren van ministeries. Zoals bij de ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Sociale Zaken en Werkgelegenheid. En uiteraard bij de ministeries van Economische Zaken en Klimaat en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.En gaan we vanaf de Nacht van de Nacht nog meer energie besparen door meer verlichting waar mogelijk uit te zetten bij verschillende gebouwen in Den Haag. De skyline en uitstraling van de binnenstad zien er hierdoor deze winter anders uit. De buitenverlichting van de Resident en Zürichtoren in Den Haag gaat structureel uit vanaf 29 op 30 oktober. Meer overheden sluiten hierbij aan, zoals de Kanselarij der Nederlandse Orden, de Ombudsman en het Kabinet van de Koning. Ook verminderen we tijdelijk de buitenverlichting van de gebouwen rond het Binnenhof, het Mauritshuis en de Hofvijver. Voor alle gebouwen geldt dat de noodzakelijke buitenverlichting aan blijft voor de veiligheid in het gebied.

Verlichting eerder uit

Wil je meer weten over de inspanningen van de Rijksoverheid om energie te besparen? Ga naar <a href="https://denkdoeduurzaam.nl/">denkdoeduurzaam.nl</a> en kijk of je de inspiratie en hulpmiddelen ook in jouw organisatie kan gebruiken.

Meer weten?

Skyline Den Haag 002

Het Rijk wil 15% minder gas verbruiken

Ik zit al veertig jaar in het reparatievak en sinds acht jaar samen met mijn dochter Louise onder de naam Reparatiewinkel. Repareren is duurzaam, zei ik toen. Ik werd voor gek uitgemaakt. Ben je helemaal links geworden ofzo? Maar mijn visie is al tijden dat het niet goed gaat met de aarde. We staan echt op een kantelpunt. We gebruiken zoveel grondstoffen, dat kan nooit goed gaan. Als we niets doen, zie ik het heel somber in allemaal. Maar goed, ik ben uiteindelijk maar een eenling, dus daarom wil ik meer doen.

Ben je links ofzo?

Jan Post

Zo zet ik mij al jaren in voor Techniek NL. Dat is de ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de technische detailhandel. We vertegenwoordigen in totaal ruim zesduizend bedrijven. Ik zit daar namens de reparatiebranche voor consumentenelektronica. In gesprekken met Tweede Kamerleden, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, en leden van het Europarlement breng ik het belang van repareren onder hun aandacht.

In gesprek met parlementsleden

Op dit moment hebben we drie belangrijke punten. Ten eerste, een reparatielabel voor producten. Dat bestaat al in Frankrijk. Zo’n label geeft onder meer aan hoe eenvoudig het is om aan bepaalde onderdelen te komen. Maar ook hoe gemakkelijk een apparaat uit elkaar te krijgen is. Daar komt dan een rapportcijfer uit. Dat gaan we gelukkig nu ook volgend jaar in Nederland krijgen. Daarnaast willen we een Europees register voor reparatiebedrijven, zodat bedrijven en consumenten elkaar gemakkelijker kunnen vinden.

Reparatielabel biedt uitkomst

Ten slotte, consumenten betalen nu btw over hun reparatie. Dat is toch raar? Ze hebben bij de aankoop van een product ook al btw betaald. Een boekhouder zegt dan: maar je hebt er waarde en diensten aan toegevoegd. Dat kan zijn, maar ik heb ook iets goeds voor het klimaat gedaan. Fietsen- en schoenmakers hebben ook een lager btw-tarief. Dat zou voor ons – en de consument - ook zeer welkom zijn.”

Inspiratie

Fons Janssen begeleidt jongeren bij duurzaamheidsacties

Wat doet de overheid

Wat doen organisaties

Wat doen anderen