Hoe water uit de gracht 1500 huizen verwarmt
In de Wilhelmina Gasthuis-buurt in Amsterdam gebeurt iets bijzonders. Waar anderen nog discussiëren over de energietransitie, nemen buurtbewoners hier zelf het heft in handen. Het resultaat? Een revolutionair systeem dat warmte uit het Jacob van Lennepkanaal haalt en 1500 huishoudens kan verwarmen. Welkom bij KetelhuisWG, waar duurzaamheid en buurtgevoel hand in hand gaan.
Delen:
Van zonlicht tot huiskamer
Het principe klinkt bijna magisch: in de zomer verwarmt de zon het water in de gracht, en die warmte wordt in de winter gebruikt om de huizen te verwarmen. "In de zomer verwarmt de zon het oppervlaktewater van dit kanaal. Die warmte halen we eruit en slaan we op in de bodem op meer dan 250 meter diepte. In de winter pompen we de warmte weer op," legt Annette Schermer, voorzitter van energiecoöperatie KetelhuisWG, enthousiast uit.
De techniek heet aquathermie en is bewezen effectief. Het systeem werkt met een gesloten circuit waarbij overigens geen water uit de gracht in je cv-installatie komt. Via een warmte-koudeopslag (WKO) 150 meter onder de grond wordt de warmte bewaard tot de winter. Drie menshoge warmtewisselaars (en één voor de back-up) zorgen ervoor dat het water wordt opgewarmd tot 70 graden en via het leidingnetwerk alle aangesloten gebouwen bereikt.
Kracht van de Coöperatie
Wat KetelhuisWG zo bijzonder maakt, is dat het volledig door buurtbewoners is opgezet. Ted Zwietering, lid van het dagelijks bestuur van de Energiecoöperatie, vertelt hoe dat tot stand kwam: "We vinden het hartstikke nodig en we willen het gebied ook goed achterlaten als we er straks niet meer zijn. Doe je het samen, dan is het van jou. Dan ga jij erover en ben je onafhankelijk."
Die onafhankelijkheid is geen toevallige woordkeuze. Door als coöperatie te opereren, behouden buurtbewoners de controle over hun energievoorziening. Inmiddels doet meer dan 70% van de buurt mee, wat de kracht van dit collectieve initiatief onderstreept.
Inleiding: De video opent met beelden van het Jacob van Lennepkanaal in Amsterdam, omgeven door historische gebouwen en groene bomen. Op de achtergrond klinkt rustig water en af en toe het geluid van passerende boten. Een tekstoverlay introduceert het onderwerp: "Hoe water uit de gracht 1.500 huizen verwarmt".
Presentatie door Annette Schermer: Annette Schermer, voorzitter van de energiecoöperatie KetelhuisWG, verschijnt in beeld. Ze staat voor een moderne, lichte ruimte met een houten tafel en een plant op de achtergrond. Annette legt uit dat het project draait om het onttrekken van warmte uit het Jacob van Lennepkanaal om woningen in de Wilhelmina Gasthuisbuurt te verwarmen. Ze benadrukt dat het water uit de gracht zelf niet in de woningen komt; in plaats daarvan wordt de warmte via een gesloten systeem overgedragen.
Technische uitleg: Beelden tonen het aquathermiesysteem: een gesloten circuit waarbij water uit de gracht wordt gepompt, verwarmd via een warmtewisselaar en opgeslagen in een warmte-koudeopslag (WKO) onder de grond. In de winter wordt de opgeslagen warmte via een netwerk van leidingen naar de woningen geleid. Op de achtergrond zijn grafieken en diagrammen te zien die het proces visueel ondersteunen.
Interview met Eileen Velthuis: Eileen Velthuis, communicatieadviseur van KetelhuisWG, wordt geïnterviewd. Ze zit aan een tafel in een vergaderruimte met een whiteboard op de achtergrond. Eileen vertelt over de samenwerking met de gemeente Amsterdam en andere partners. Ze bespreekt de uitdagingen bij de realisatie van het project, zoals het verkrijgen van financiering en het betrekken van bewoners.
Ervaringen van bewoners: Beelden van bewoners die deelnemen aan het project worden getoond. Ze staan in hun woningen, wijzen naar de thermostaat of praten met elkaar. Een bewoner deelt zijn positieve ervaring met het nieuwe verwarmingssysteem en benadrukt het comfort en de duurzaamheid ervan.
Toekomstige ontwikkelingen: De video eindigt met een blik op de toekomst. Beelden tonen plannen voor uitbreiding van het systeem naar andere delen van de stad. Annette Schermer sluit af met een oproep aan andere buurten om ook duurzame initiatieven te omarmen. De tekstoverlay leest: "Samen werken aan een duurzame toekomst".
[Muziek] Hoe kun je 1.500 huizen verwarmen met water uit het Jacob van Lennepkanaal?
In de zomer warmt de zon het water op. Die warmte slaan we op 200 meter onder de grond. En in de winter pompen we dat warme water op. De warmte wordt nog verder omhoog gebracht door drie industriële warmtepompen tot het niveau dat het warm genoeg is voor alle huishoudens en bedrijven. En dan hebben we een systeem gecreëerd voor 1.500 huishoudens.
Het idee kwam van een aantal buurtbewoners en is met behulp van de gemeente Amsterdam, het waterschap, woningcorporatie stadgenoot en het Rijk verder uitgewerkt. We zijn een energiecoöperatie en inmiddels doet dat meer dan 70% van de buurt mee ons mee en daardoor konden we dit jaar nog beginnen met de bouw. Het was een lange weg. We moesten veelal zelf het wiel uitvinden, juridisch, financieel, organisatorisch. Maar het is ons gelukt. En volgend jaar worden de eerste huizen aangesloten en over 2 jaar is de hele wijk van het gas af. Heel goed dat ze dat doen. [Muziek] En zo gaan we van hoe naar zo.
Van idee tot realiteit
Het project begon bij een groep gedreven buurtbewoners en groeide uit tot een samenwerking met gemeente Amsterdam, de provincie, Waterschap Amstel, Gooi en Vecht en woningcorporatie Stadsgenoot. "Het idee kwam van een aantal bewoners en is met hulp van gemeente Amsterdam, het waterschap, woningcoöperatie Stadsgenoot en het Rijk verder uitgewerkt," vertelt Eileen Velthuis van de communicatie.
De weg naar realisatie was niet altijd makkelijk, geeft Schermer toe: "Het was een lange weg. We moesten veelal zelf het wiel uitvinden. Juridisch, financieel en organisatorisch. Maar het is ons gelukt."
Meer dan energie
KetelhuisWG gaat verder dan alleen het leveren van duurzame energie. Het project heeft de buurt samengebracht op een manier die voorheen ondenkbaar was. Zwietering: "Ik krijg er altijd energie van als zoveel buurtbewoners meewerken, krantjes in de bus gooien, exposities organiseren. Er ontstaan nieuwe relaties tussen buurtbewoners en het leeft echt in de buurt."
De samenwerking strekt zich uit naar lokale ondernemers, kunstenaars en culturele instellingen zoals LAB 111 en WG Kunst. Deze brede betrokkenheid heeft geleid tot 350 leden en een bruisende gemeenschap die samen werkt aan een duurzame toekomst.
Repliceerbaar concept
Het succes van KetelhuisWG reikt verder dan de grenzen van één buurt. Zwietering ziet grote mogelijkheden: "Je hebt een concept ontwikkeld wat je nog tachtig keer kan doen in al die wijken die aan oppervlaktewater liggen. Dat kun je dus een behoorlijke structurele bijdrage noemen om de energietransitie te versnellen."
Bouwput als symbool van vooruitgang
Momenteel wordt hard gewerkt aan de realisatie. De bouwput voor de ondergrondse technische ruimte is al gegraven, en in het voorjaar van 2026 worden de eerste woningen aangesloten. Een jaar later is het hele project klaar. Zwietering: "Dan wordt het opeens allemaal zichtbaar en duidelijk: Hier gaat iets gebeuren."
Inspiratie voor de toekomst
KetelhuisWG bewijst dat de energietransitie niet alleen een taak voor de overheid en grote bedrijven is. Wanneer buurtbewoners de handen ineenslaan, kunnen zij zelf de regie nemen over hun energietoekomst. Met warmte uit de gracht, opgeslagen in de aarde en gedeeld met de buurt, creëren zij een duurzaam systeem dat generaties lang meegaat. Het project staat symbool voor wat mogelijk is wanneer ambitie, samenwerking en doorzettingsvermogen samenkomen. De Wilhelmina Gasthuis-buurt toont dat de toekomst van energie lokaal, duurzaam en gemeenschappelijk kan zijn.
